Tại Sao Phải Cúng Tết Đoan Ngọ? Nguồn Gốc Và Tín Ngưỡng

 

Tết Đoan Ngọ (5/5 Âm lịch) là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng của người Việt. Không chỉ là dịp để tưởng nhớ tổ tiên, Tết Đoan Ngọ còn gắn liền với nhiều phong tục, tín ngưỡng dân gian và những quan niệm sâu sắc về sức khỏe, mùa màng. Vậy tại sao người Việt lại phải cúng Tết Đoan Ngọ? Nguồn gốc và ý nghĩa tín ngưỡng của ngày lễ này là gì?



1. Nguồn Gốc Của Tết Đoan Ngọ

Nguồn gốc từ Trung Hoa

Tết Đoan Ngọ có xuất xứ từ Trung Quốc, bắt đầu từ thời Xuân Thu (770 – 476 TCN). Một truyền thuyết phổ biến liên quan đến ngày này là sự kiện thi sĩ Khuất Nguyên nhảy xuống sông Mịch La tự vẫn để phản đối triều đình. Người dân thương tiếc, đem cơm nếp, bánh ú, rượu và chè xuống sông cúng ông, và từ đó hình thành tục lệ cúng vào ngày mùng 5 tháng 5.

Biến đổi và phát triển tại Việt Nam

Khi du nhập vào Việt Nam, Tết Đoan Ngọ được bản địa hóa, mang đậm sắc thái nông nghiệp và tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Người Việt không quá chú trọng đến câu chuyện Khuất Nguyên, mà thay vào đó gắn Tết Đoan Ngọ với mùa hè, mùa thu hoạch và các tập tục trừ tà, bảo vệ sức khỏe.

2. Ý Nghĩa Tên Gọi “Đoan Ngọ”

  • "Đoan" nghĩa là bắt đầu.

  • "Ngọ" là tên một giờ trong 12 địa chi, tương ứng khoảng 11h – 13h trưa.

  • "Tết Đoan Ngọ" nghĩa là bắt đầu giờ Ngọ của ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch – thời điểm được xem là dương khí thịnh nhất trong năm.

Ở Việt Nam, người dân còn gọi đây là Tết giết sâu bọ – thể hiện niềm tin dân gian vào việc tiêu diệt mầm bệnh, sâu hại mùa màng và bảo vệ sức khỏe trong tiết trời oi bức đầu hè.

3. Tại Sao Phải Cúng Tết Đoan Ngọ?

3.1. Trừ Tà, Diệt Sâu Bọ

Tết Đoan Ngọ rơi vào thời điểm giao mùa, thời tiết oi bức, dễ sinh bệnh, sâu hại cây trồng. Vì vậy, người Việt xem đây là lúc thích hợp để:

  • "Giết sâu bọ", tẩy trừ ký sinh trùng trong người.

  • Dùng các món ăn có vị chua, cay, nóng như rượu nếp, trái cây nhiệt đới, bánh tro để thanh lọc cơ thể.

3.2. Cầu Bình An, May Mắn

Việc cúng tổ tiên và thần linh vào ngày Tết Đoan Ngọ thể hiện lòng hiếu kính và mong muốn được phù hộ độ trì, tránh tai ương, gặp nhiều điều lành trong thời gian chuyển mùa.

3.3. Gắn Kết Gia Đình

Tết Đoan Ngọ cũng là dịp để cả gia đình quây quần, cùng nhau chuẩn bị mâm cúng, ăn các món truyền thống. Đây là một nét đẹp văn hóa giúp gìn giữ truyền thống và gắn kết tình cảm giữa các thế hệ.

4. Tín Ngưỡng Và Phong Tục Cúng Tết Đoan Ngọ Ở Việt Nam

4.1. Mâm Cúng Tết Đoan Ngọ Thường Có Gì?

Tùy vùng miền, nhưng thông thường sẽ bao gồm:

  • Rượu nếp hoặc cơm rượu nếp (được cho là giúp “giết sâu bọ”).

  • Hoa quả mùa hè như mận, vải, xoài, dưa hấu.

  • Bánh tro (bánh ú nước tro) – có tính mát, giải nhiệt.

  • Trà, nhang, đèn và hoa tươi.

Một số gia đình cũng chuẩn bị thêm món mặn như vịt, thịt luộc, xôi, chè…

4.2. Thời Gian Cúng

Cúng Đoan Ngọ thường diễn ra vào sáng sớm ngày 5/5 âm lịch, vì đây là lúc dương khí vượng, tà khí dễ bị xua tan.

4.3. Các Tục Lệ Dân Gian Khác

  • Tắm lá mùi, lá xông: để giải nhiệt, trừ bệnh.

  • Buộc chỉ ngũ sắc cho trẻ em: để tránh tà khí.

  • Lấy thuốc nam: vì thời điểm này được cho là khi dược tính của thảo mộc đạt đỉnh.

5. Tết Đoan Ngọ Trong Cuộc Sống Hiện Đại

Dù cuộc sống hiện đại bận rộn, nhưng nhiều gia đình vẫn giữ tập tục cúng Tết Đoan Ngọ như một cách giữ gìn văn hóa truyền thống và bảo vệ sức khỏe tự nhiên. Các món ăn như rượu nếp, trái cây đầu mùa hay bánh tro vẫn được nhiều người ưa chuộng.

Kết Luận

Tết Đoan Ngọ không chỉ đơn thuần là một ngày lễ theo lịch cổ truyền, mà còn là dịp để người Việt kết nối với cội nguồn, thanh lọc cơ thể và gìn giữ nét đẹp tín ngưỡng dân gian. Việc cúng Tết Đoan Ngọ thể hiện sự giao thoa giữa đời sống tinh thần và thực tiễn, giữa truyền thống và hiện đại, tạo nên một bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Việt Nam.

Nhận xét

Đăng nhận xét

Bài đăng phổ biến